Tulipany, które przywędrowały do Europy w XVI wieku i na dobre zadomowiły się najpierw w Niderlandach, a potem w wielu innych krajach naszego kontynentu i świata, zachwycają wielością kształtów i barw kwiatów, ale też zapachem, czy dekoracyjnymi liśćmi. Z około 120 gatunków botanicznych stworzono na całym świecie kilkanaście tysięcy odmian. I choć w produkcji ogrodniczej uprawianych jest ich na skalę towarową zaledwie 100-120, to wciąż tworzy się nowe, inne, nierzadko zaskakujące odmiany. Skąd biorą się nowe odmiany tulipanów i dlaczego wciąż się je tworzy?

Nowe odmiany tulipanów – w ogrodnictwie rozmnażanych wegetatywnie przez cebule przybyszowe – tworzy poprzez świadome zabiegi hodowlane, bardzo często poprzez celowe zapylanie wybranych odmian pyłkiem konkretnych odmian lub gatunków. Wówczas uzyskujemy nasiona, które wysiewamy i uzyskujemy siewki. Te potem poddajemy selekcji, a wybrane rozmnażamy dalej wegetatywnie. Nowe odmiany mogą też powstawać innymi metodami, także przez wywoływanie celowych mutacji.

Po co tworzyć nowe odmiany tulipanów? Czy dotychczasowych nie wystarczy?

Powodów jest wiele. Po pierwsze odmiany wszystkich roślin rozmnażanych wegetatywnie, a więc i tulipanów, podlegają po latach tzw. wyradzaniu się, czyli zatracają pierwotne typowe dla siebie cechy. Poza tym poszukuje się nowych cech, które stają się wymogiem współczesności. Poza tym, niech sami kwiaciarze i floryści odpowiedzą, czy nie szukają wciąż nowych barw, kształtów i zapachów kwiatów, pędów, liści? Liczą się przecież oryginalne pomysły bukietów, prac florystycznych i aranżacji, a temu sprzyja oryginalny materiał florystyczny.

Nowoczesne współczesne odmiany tulipanów, poza oczywistymi cechami, takimi jak atrakcyjna barwa i kształt kwiatów oraz liści, powinny nadawać się do pędzenia na różne terminy, mieć wysoką odporność na choroby i szkodniki, dobrą jakość kwiatów w transporcie i handlu oraz długą trwałość w wazonie. I dlatego wciąż prowadzona jest hodowla twórcza. Testowanie pod kątem tych cech trwa w procesie hodowli wiele lat. Uzyskane siewki najpierw poddaje się selekcji negatywnej, tzn. eliminuje się siewki albinotyczne i zdeformowane. W momencie pierwszego kwitnienia, które następuje dopiero w 5-6. roku (!) od wysiewu nasion, przeprowadzana jest selekcja pozytywna, której podstawą jest atrakcyjność kwiatów. Dodatkowo sprawdza się inne cechy. Takie jak współczynnik rozmnażania wegetatywnego cebul, odporności na najgroźniejszą chorobę grzybową – fuzariozę, przydatność do pędzenia i trwałość kwiatów w wazonie.

Nowości odmianowe

Każdego roku na całym świecie powstaje wiele nowych odmian tulipanów. W ciągu ostatnich sześciu trzech lat (2014-2019) corocznie do międzynarodowego rejestru odmian tulipanów prowadzonego przez holenderskie Królewskie Towarzystwo Producentów Cebul Kwiatowych (KAVB) wpisywanych jest od 120 do 155 nowych odmian. Łącznie ten rejestr wzbogacił się w tym okresie o ponad 700 odmian. W większości zostały one wytworzone przez holenderskie firmy hodowlane. Hodowla tulipanów prowadzona jest jednak na znacznie mniejszą skalę także w innych krajach. Np. w 2014 roku zarejestrowano jedną odmianę wyhodowaną w Australii i jedną w Polsce. W 2015 roku zarejestrowano sześć odmian wyhodowanych we Francji i dwie na Łotwie, a w 2016 roku cztery we Francji, dwie na Łotwie, dwie w Chinach i jedną w Japonii.

Specjalne miejsce zajmują odmiany nazywane imionami ważnych osobistości. W Polsce taki trend zapoczątkowała Ambasada Królestwa Niderlandów. Była ona inicjatorem nadania imienia ówczesnej Prezydentowej – Marii Kaczyńskiej – nowej holenderskiej odmianie tulipana. Miało to miejsce w 2008 roku. W ostatnich latach kilkanaście innych holenderskich odmian nazwano imionami słynnych polskich postaci. Na przykład odmiana ‘Marszałek Józef Piłsudski’, której cebule sadzone są w Parku Łazienkowskim w Warszawie. Są też polskie kreacje. W Ogrodach zamku Królewskiego w Warszawie rośnie odmiana ‘Serce Warszawy’ (czerwona fryzowana) wyhodowana przez Romana Szymańskiego z Poznania.

Nowe odmiany, nowe grupy

Nowo zarejestrowane odmiany należą w przeważającej części (blisko 50%) do grupy Triumph. Są to tulipany o klasycznym kształcie kwiatów, ale doskonałe do pędzenia na kwiat cięty i o długiej trwałości pozbiorczej. Zauważa się jednak rosnącą liczbę nowych odmian z grupy Pełne Wczesne oraz Fryzowane (Igiełkowe). Te stają się bardzo modne. Przepięknie wygląda zwłaszcza połączenie igiełkowego zakończenia płatków kwiatowych z pełnością kwiatów.

W ostatnich latach wprowadzono nowe odmiany w typie ‘Yellow Crown’ i ‘Liberstar’. Oficjalnie zaliczano je do niedawna do grupy Triumph, ale o unikalnych kwiatach w kształcie korony. Dla takich odmian utworzono jednak w 2018 roku odrębną grupę w międzynarodowej klasyfikacji odmianowej tulipanów – grupę Coronet (po polsku Koronowe). Pierwszą odmianą wpisaną do holenderskiego rejestru KAVB zaklasyfikowaną do grupy Koronowe była odmiana ‘Crown of Negrita’. Uwagę zwracają tez nowe odmiany w typie ‘Ice Cream’, oficjalnie zaliczane do grupy Pełne Późne, kwiatach pełnych „dwupiętrowych”. Dalsza hodowla z użyciem takich odmian doprowadziła do powstania form o dłuższych kwiatach, zbliżonych kształtem do kwiatów kurkumy lub karczocha. Przykładowe odmiany to ‘Harborlight’, ‘Purple Tower’ i ‘Brooklyn’.

Warto zaznaczyć, że hodowcy starają się jak najszybszej wprowadzać nowości na rynek, ale nieco czasu zajmuje namnożenie cebul. Dlatego na początku próbki cebul do pędzenia otrzymują ogrodnicy do testów. Dopiero potem zweryfikowane w produkcji ogrodniczej i przez ograniczony krąg klientów, trafiają szerzej na rynek.

Na pewno nie raz jeszcze hodowcy zaskoczą nas nowymi kreacjami, zwłaszcza, że hodowla jest jednym z motorów postępu w produkcji. A nowe odmiany tulipanów stawiają nowe wyzwania także florystom.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat wirusa pstrości tulipanów, to zapraszamy na wykład dr hab. inż. Dariusza Sochackiego kliknij TUTAJ