Krwawnik pospolity

Etruskowie przykładali go do ran bydła, Celtowie uważali za magiczne zioło, a w średniowieczu żołnierze leczyli swoje urazy jego liśćmi. Właściwości lecznicze krwawnika znane są od dawna, a sama nazwa wskazuje na jego działanie przeciwkrwotoczne. Achillea wywodzi się od imienia greckiego bohatera Achillesa, który podobno leczył skutecznie rany sokiem z krwawnika.

Krwawnik pospolity (fot. M. Draganik)

Krwawnik pospolity

(Achillea millefolium L.J

Rodzina: astrowate -Asteraceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Krwawnica, krzewnik, pokrętnik, śmietanka, trzawik, renisz, krewnik, zeniszeń, drętwik, krafwnyk, krowewnik, złotnia, żeniszek krwawnik, krwawnik złocień, rannik, sierpnik, stolist, tysiąclist.

Opis

Achillea wywodzi się od imienia greckiego bohatera Achillesa, który podobno leczył skutecznie rany sokiem z krwawnika. Nazwa gatunkowa nawiązuje do formy liścia i pochodzi od słowa łacińskiego millefolium – tysiąclistny. Jest to bylina o aromatycznym zapachu, wytwarzająca rozetę liściową, z której wyrasta jeden lub kilka żeberkowanych, nierozgałęzionych, szarawych pędów prosto wzniesionych, 10-80 cm wysokości. Liście wydłużone lub lancetowate, potrójnie lub poczwórnie pierzastosieczne. Kwiaty bardzo drobne w licznych koszyczkach, zebranych są w baldachokształtne kwiatostany. Kwitnie od maja do października. Owocem jest spłaszczona niełupka.

Gatunek podobny

Krwawnik pannoński – Achillea pannonica Scheele, krwawnik pagórkowaty – Achillea collina L.

Występowanie

Jest gatunkiem pospolitym prawie w całej Europie oraz Azji, spotykany także w Ameryce Pn., Australii i Nowej Zelandii. W Polsce występuje praktycznie na terenie całego kraju, na łąkach, pastwiskach, przydrożach, brzegach lasów, sadach ogrodach oraz na polach. Jest rośliną o szerokiej amplitudzie ekologicznej, dobrze rośnie na wszystkich glebach, preferuje jednak żyzne i średnio wilgotne.

Pozyskiwanie surowca

Surowcem zielarskim jest ziele oraz kwiaty. Zbiera się je tylko z miejsc nasłonecznionych (zawierają więcej olejku) i zawsze z roślin świeżo rozkwitłych. Kwiatostany lub ścięte pędy układa się w koszach i przenosi jak najszybciej do suszenia. Suszy się je w warunkach naturalnych, w miejscach zacienionych i przewiewnych. W suszarni ogrzewanej tem­peratura nie może przekraczać 35^oC. Po dokładnym wysu­szeniu ziele ociera się na sitach, odrzucając części zdrew­niałe. Zapach surowców jest silny i aromatyczny, a smak – gorzki. 1 kg suszu uzyskuje się z 5 kg kwiatu lub 3,5 kg świeżego ziela.

Skład chemiczny

Ziele: olejek eteryczny, goryczowa substancja achilleina (zwiększa krzepliwość krwi), flawonoidy, cholina, garbniki, furanokumaryna, sole mineralne (kobalt, molibden, miedź, żelazo, siarka i dużo manganu), witaminy A, C i K, żywice, śluzy i fitoncydy.

Kwiatostany: olejek eteryczny, choliny oraz flawonoidy.

Zastosowanie

Krwawnik był jedną z najbardziej cenionych roślin w staro­żytności. Według starogreckich podań Achilles leczył tym zielem rannych wojowników spod Troi. Pliniusz zaś podaje, że Etruskowie używali je na rany u bydła. Była to roślina wykorzystywana przez stare plemiona azteckie do likwido­wania plam i piegów na twarzy. Pisali o nim Hipokrates, Dioscorides, później św. Hildegarda. W wielu krajach nale­żał do ziela święconego 15 sierpnia i był uznawany za ziele, które zabezpiecza bydło przed urokami.

Ziele ma działanie przeciwkrwotoczne, żołądkowe, rozkur­czowe, przeciwzapalne. Stosuje się je przy drobnych krwa­wieniach płucnych, skurczu mięśni gładkich, przewodów żółciowych, moczowodów, pęcherza oraz jelit.

Kwiaty działają przeciwzapalnie, bakteriostatycznie, przeciwskurczowo. Wyciąg alkoholowy z kwiatów ma zasto­sowanie w leczeniu zaburzeń trawiennych, braku łaknie­nia, wzdęć, zgagi, nudności, odbijania, słabych krwawień z przewodu pokarmowego, dolegliwości wątroby oraz bolesnych miesiączkowań. Maseczki i przymoczki z napa­ru z kwiatów mają działanie lecznicze. W przypadku tłustej cery – oczyszczają, ściągają i wysuszają.

Liście: sok z młodych liści z mlekiem i miodem stosowany jest przy schorzeniach wątroby, żołądka i jelit. Żucie świe­żych liści zmniejsza ból zęba. Można spożywać posiekane liście z chlebem z masłem lub jako herbatę. Młode liście zebrane wczesną wiosną są dobrym dodatkiem do tzw. sałatek wiosennych, ogólnie wzmacniających i pobudza­jących lepszą przemianę materii. Drobno posiekane służą jako pasza dla drobiu.

Przepisy

Maść

Do użytku zewnętrznego można przygotować w domu maść ze świeżych roztartych kwiatów i liści z dodatkiem niesolonego świńskiego sadła lub też z mieszaniny nalewki na zielu i wazeliny (1 część nalewki na 4 części wazeliny). Do wcierań zewnętrznych stosuje się także sam olejek.

Napar

1 łyżki ziela na szklankę wrzącej wody, parzyć je w termosie przez 15 min. Po przece­dzeniu pić 2-3 razy dziennie po pół szklanki, czasem słodząc miodem (do użytku wewnętrzne­go).

Napar z suszonego, kwitnącego ziela oraz wysuszonych kwiatków działa kojąco i przeciwzapalnie. Właściwości kwiatów krwawnika są podobne do kwiatów rumianku. W działaniu są jednak silniejsze.

Uwaga! Krwawnika nie wolno przedaw­kować, w dużych ilościach jest toksyczny i wywołuje bóle głowy oraz oszołomienie. Zbyt długie używanie liści (tamowanie krwotoków zewnętrznych) może spowodować nadwrażliwość skóry na światło.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.